pomysl
strona _glowna centrum nad stawem
park_kulturowy
inspiracje
 
brama wjazdowa dzika plaża

Istota projektowanego Spalskiego Parku Kulturowego

Park kulturowy jest szczególną formą ochrony zespołów zabytkowych w której głównej ochronie podlega przetworzony działaniami człowieka krajobraz (tzw. krajobraz kulturowy).
  Krajobrazy kulturowe nie są naturalnymi ekosystemami lecz dziełami powstałymi w wyniku decyzji i działań ludzi. Dlatego ich ochrona musi polegać na stworzeniu mechanizmu („ekonosystemu”) opartego na naturalnych potrzebach ludzkich, zarówno emocjonalnych jak i ekonomicznych, który będzie służył zachowaniu tego dobra oraz rozwojowi opartemu o kapitał jaki stanowi. Krajobraz (zarówno kulturowy jak i naturalny) jest bowiem dobrem ekonomicznym którego utrzymanie jest opłacalne.
  W odróżnieniu od wielu ekosystemów naturalnych krajobraz kulturowy nie jest w stanie utrzymać się sam ( i pozostać w równowadze). Zagraża mu nie tylko ekspansja człowieka (tak jak naturalnym ekosystemom) lecz również niekontrolowana i nie regulowana ekspansja przyrody. Park Kulturowy – jest więc narzędziem ochrony „sztucznego krajobrazu”. Nie chroni dzieł Natury przed Człowiekiem (jak dzieje się w parkach narodowych czy krajobrazowych) lecz dzieła Człowieka i Natury przed nimi samymi”.
Gmina Inowłódz jest wyjątkowym obszarem pod względem występowania cennych elementów środowiska kulturowego. W połączeniu z walorami środowiska naturalnego- położenie w dolinie Pilicy, na silnie urzeźbionym terenie, z licznymi cennymi stanowiskami zespołów roślinnych i zwierzęcych- tworzą niepowtarzalne formy architektoniczno- krajobrazowe. Walory te stanowią w dużej mierze o atrakcyjności turystycznej obszaru Spały.
W projekcie koncepcyjnym stworzenia Spalskiego Parku Kulturowego chcieliśmy uchwycić jak najwięcej takich elementów tego terenu, które wpływają na jego wyjątkowość. Dlatego objęłyśmy nim miejscowości, takie jak:

Konewka- osada wzmiankowana po raz pierwszy w XIV stuleciu, która jest dawną, typową osadą leśną - znajduje się tutaj duży tartak i siedziba Nadleśnictwa. Obecnie ma charakter miejscowości letniskowej.Z czasów II wojny światowej pozostały w Konewce potężne betonowe bunkry poniemieckie, do których doprowadzono linię kolejową. Największy z bunkrów ma 380 m długości. Wykorzystywano je prawdopodobnie jako miejsce postoju pociągów sztabowych niemieckiej armii „Środek” w czasie ataku na Związek Radziecki. Na północny wschód od tej śródleśnej osady znajduje się rezerwat leśny „Konewka”.
Królowa Wola- o której pierwsza wzmianka pochodzi z 1495 r. Miejscowa legenda głosi, iż do powstania wioski przyczyniła się żona Władysława Hermana, która zachwycona pięknem okolicy, zapragnęła w tym miejscu założyć osadę. Natomiast nazwa nowo powstałego sioła pochodzić miała od słów skierowanych do dworzan, iż nazwa jest "wolą króla". Miejscowość słynie z kultywowania folkloru opoczyńskiego i rawskiego. We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Prez. Mościckiego oraz Dom Ludowy, którego fundatorem był prezydent Mościcki.
Spała- Początki stałego osadnictwa na terenie dzisiejszej Spały łączą się prawdopodobnie z powstałym tu młynem wodnym, należącym do rodziny Spałów (stąd nazwa miejscowości). W okolicach Spały odbywały się polowania, w których uczestniczyli królowie polscy - m.in. Władysław Jagiełło i Kazimierz Jagiellończyk - a później carowie rosyjscy. W 1886 roku w lasach otaczających Spałę (Lasy Spalskie, Puszcza Pilicka) wybudowano pałacyk myśliwski dla cara Aleksandra III a część lasu zamieniono na zwierzyniec. Wtedy też symbolem i herbem Spały stał się żeliwny posąg żubra. W latach międzywojennych Spała stała się letnią rezydencją prezydentów Stanisława Wojciechowskiego i Ignacego Mościckiego. Założono i urządzono tu wielki park z bogatym i oryginalnym drzewostanem. Ozdobą Spały jest modrzewiwowy kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski. Wzniesiono go w 1923 roku na polecenie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, w stylu podhalańskim z drewna na podmurówce z kamiennych ciosów. Na czterospadowym dachu krytym gontem ustawiono ośmioboczną sygnaturkę. Obecnie Spała znana jest przede wszystkim jako ośrodek sportu, rekreacji i wypoczynku. Centralny Ośrodek Sportu jest jednym z bardziej znanych w Europie. W skład kompleksu wchodzą kryte hale sportowe i basen, siłownie, gabinety odnowy biologicznej, gabinet krioterapii, korty i hotele.
Teofilów- to dawna osada leśna istniejąca już w XIV w. Jest tu kamieniołom wapieni pochodzący z XIX w. We wsi zachowało się zabytkowe budownictwo mieszkalne, w tym drewniana willa z XX w. oraz drewniano - murowany dom z 1913 r. Dziś Teofilów jest osadą typowo letniskową. Znajduje się tu wiele ośrodków wczasowo - wypoczynkowych, wyznaczono również miejsca na biwakowanie nad rzeką Pilicą. Rozwija się budownictwo letniskowe i kwatery agroturystyczne.

 

Dodatkowo na terenie proponowanym na Park Kulturowy znalazły się rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, a także Spalski Park Krajobrazowy, częściowo z jego otuliną.
Spalski park krajobrazowy został utworzony w celu ochrony szczególnych wartości przyrodniczych, krajobrazowych i historyczno- kulturowych środkowego odcinka Pilicy. Niestety w jego bezpośrednich granicach pominięto Spałę, dlatego właśnie powstał pomysł stworzenia Parku Kulturowego, tak aby Spała ze swymi cennymi elementami znalazła się pod ochroną.
W skład Spalskiego Parku Kulturowego wejdą także dwa rezerwaty- Rezerwat Przyrody Konewka oraz Rezerwat Przyrody Spała. Rezerwat leśny Konewka, gdzie ochroną objęto świetlistą dąbrowę - zbiorowisko leśne o wyjątkowej urodzie. Składa się na nią drzewostan dębowy w wieku 160 - 260 lat, pochodzący z pierwszego urządzenia Lasów Spalskich w roku 1820, a potem oszczędzany przed wyrębem - lasy te bowiem służyły głównie gospodarce łowieckiej.
Również Rezerwat Spała, gdzie przedmiotem ochrony są prastare dęby i graby, 200- letnie sosny i wiele innych gatunków drzew, tworzących razem rzadki już obraz lasów Puszczy Pilickiej. W rezerwacie występują nadrzeczne zarośla i lasy łęgowe, a na terasie nadzalewowej zespół grądu. Do osobliwości należy zaliczyć drzewostan jodłowy na granicy zasięgu występowania. Niestety na skutek osuszania terenów wodnych przyległych do rezerwatu i zanieczyszczania powietrza jodła stopniowo wymiera. Największą atrakcją rezerwatu są stare, dziuplaste dęby szypułkowe o obwodzie 4 - 5 metrów i sosny o obwodzie powyżej 2 metrów.

Autorzy: Małgorzata Hadała, Justyna Jarosińska- Pasiak, Anna Karczmarz, Emilia Lipska, Emilia Mikulicz, Jacek Mojski, Magdalena Mortka, Renata Sagan, Ewelina Sieńko, Anna Sobocka, Agnieszka Perestaj, Zuzanna Podgórska, Beata Woźniak

grób Hrabiny grota Sw. Huberta
kapliczka Św. Jana ogród miejski
ogród wiejski domek letniskowy
ścieżka militarna ścieżka myśliwska
ścieżka przyrodnicza ścieżka sentymentalna
ścieżka wodna stojaki na rowery
stróżówka toalety
   
 
 

podpis